Umowę darowizny spisuje się w chwili, gdy darczyńca bądź kilku, zobowiązuje się do przekazania części swojego majątku osobie drugiej bądź kilku osobom. Została ona uregulowana w przepisach Kodeksu cywilnego.
Forma umowy darowizny
Zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami, umowa darowizny powinna zostać sporządzona w formie pisemnej. Ustawodawca przewidział jednak pewne wyjątki, część z przedmiotów wymaga sporządzenia umowy w formie aktu notarialnego. Formą aktu notarialnego zostały opatrzone umowy darowizny, które dotyczą własności oraz użytkowania wieczystego nieruchomości, a także praw spółdzielczych. Dla wszystkich pozostałych elementów wystarczy jedynie zwykła umowa pisemna. Jeżeli otrzymamy darowiznę, jesteśmy zobligowani do jej zgłoszenia do odpowiedniego Urzędu Skarbowego, które następuje na podstawie druku SD-Z2. Jeżeli do przekazania darowizny wymagany jest akt notarialny, wtedy zgłoszenie do US dokonuje notariusz.
Charakterystyczne cechy umowy darowizny
Umowa darowizny może zostać zawarta jeżeli dotyczy nieodpłatnego świadczenia. W przypadku, gdy świadczenia są odpłatne, taka umowa nie może zostać sporządzona. Co więcej, zarówno darczyńca, jak i obdarowany mogą być więcej niż jedną osobą. Dotyczy to także sytuacji, kiedy darowany przedmiot nie może zostać podzielony np. samochód. Do przedmiotów umowy zalicza się prawa majątkowe, prawa, które nie posiadają wartości materialnej, ale muszą jednocześnie odznaczać się wartością zarówno dla darczyńcy, jak i obdarowanego.
Jakie elementy powinna zawierać umowa darowizny?
Umowa darowizny powinna zawierać następujące elementy:
- miejsce i datę umowy,
- imiona, nazwiska, adresy, numery seryjne dowodów darczyńcy i obdarowanego,
- spisany przedmiot darowizny,
- oświadczenie darczyńcy, że jest on prawnym właścicielem przedmiotu, który jednocześnie nie jest przedmiotem zabezpieczenia bądź zastawu,
- oświadczenie o darowiźnie, czy oświadczenie darczyńcy o powierzeniu darowizny,
- oświadczenie obdarowanego, że przyjmuje darowiznę,
- w przypadku, gdy data wykonania darowizny jest inna niż data umowy, należy ten fakt umieścić w umowie,
- wskazanie strony, która poniesie koszt zawarcia umowy,
- możliwość określenie przez darczyńcę sposobu wykorzystania darowizny,
- możliwie postanowienia końcowe,
- regulacja umowy przepisami Kodeksu cywilnego,
- liczbę sporządzonych egzemplarzy,
- podpisy obu stron.
Cofnięcie umowy darowizny
Istnieje możliwość cofnięcia umowy darowizny określona przepisami prawa. Można tego dokonać, gdy obdarowany zachowa się względem darczyńcy w sposób rażąco niewdzięczny. Umowa może zostać cofnięta jeśli darowiznę odwoła się pisemnie, tylko wtedy nabiera mocy prawnej. Przesłankami rażącej niewdzięczności są czyn bądź zaniechanie, które muszą być wymierzone prosto w darczyńcę np. przemoc fizyczna, znęcanie się, nieudzielenie pomocy, przemoc psychiczna, oszustwo, kradzież itp. W takiej sytuacji, odwołanie następuje przez złożenie odpowiedniego oświadczenia w formie pisemnej. Musi się tam znaleźć oświadczenie o odwołaniu darowizny oraz uzasadnienie. W niektórych sytuacjach dopuszczalne jest wpisanie żądania zwrotu przedmiotu. Takie oświadczenie nie ma jednak skutku rzeczowego- oznacza to, że nie przywraca pierwotnego stanu własności darowanego przedmiotu. W przypadku, kiedy obdarowany odmówi, darczyńca ma prawo do wytoczenia powództwa o stwierdzenie obowiązku złożenia oświadczenia woli przez obdarowanego, które dotyczyć ma przeniesienia własności z powrotem na darczyńcę. Darczyńca ma prawo domagać się zwrotu darowizny, jedynie w ciągu odkąd dowiedział się o rażącej niewdzięczności obdarowanego. Obdarowany darowizną zostaje zobowiązany do:
- wydania przedmiotu darowizny w naturze (stan, w jakim się znajduje),
- powiadomienia darczyńcy o przekazaniu darowizny na osobę trzecią, wtedy darczyńca może skierować do takiej osoby odpowiednie roszczenie,
- zwrócenia równowartości finansowej przedmiotu, jeśli nie jest on w stanie oddać jej w naturze, darczyńca składa wtedy pozew o zapłatę,
- oddanie wszystkiego, co uzyskał w zamian za zbycie rzeczy, dotyczy to np. pieniędzy za sprzedaż.
Kilka ciekawostek dotyczących umowy darowizny
- Odwołanie darowizny może nastąpić także w sytuacji, kiedy w przypadku jej wykonania nastąpiłby uszczerbek dla obowiązków alimentacyjnych, jakie ciążą na darczyńcy.
- Darczyńca ma prawo do ofiarowania drugiej osobie swojego mieszkania, pod warunkiem, że ta pozwoli mu mieszkać do końca życia oraz zadba o jego utrzymanie.
- Umowa dożywocia niesie za sobą bardzo dużo obowiązków względem obdarowanego. Jeżeli w umowie nie ma poszczególnych informacji dotyczących utrzymania darczyńcy, uznaje się wtedy, że obdarowany zobowiązuje się do zapewnienia wyżywienia, pomocy w chorobie oraz mogącej wystąpić koniecznej pielęgnacji.
- Kiedy sytuacja darczyńcy w znaczny sposób się pogorszy po zawarciu umowy darowizny, ale przed wydaniem przedmiotu darowizny, można dokonać jej odwołania. Wystarczy dostarczyć obdarowanemu odpowiednie oświadczenie o odwołaniu i wskazać przedmiot darowizny oraz uzasadnić swoją decyzję.